ضمانت نامه بانکی، تعریف ضمانت نامه بانکی و انواع ضمانت نامه ها:

یکی از خدمات مهم بانکها به مشتریان خود صدور و ارائه انواع ضمانت نامه بانکی ریالی است. بانکها با این اقدام علاوه بر کسب سود، مبادلات اقتصادی را تسهیل و به رشد اقتصادی یک جامعه کمک می کنند. بنابراین، می توان انتظار داشت اغلب بانکها توجه ویژه ای به این بخش داشته باشند و با توان بیشتر، در این بخش ورود پیدا کنند تا بتوانند سهم مناسبی از بازار صدور ضمانت نامه را به خود اختصاص دهند.

تعریف ضمانت نامه بانکی:

ضمانت نامه بانکی قرارداد یا سندی است که به موجب آن صادر کننده (ضامن) حسب درخواست متقاضی (ضمانت خواه یا مضمون عنه) تعهد می کند بدون هیچ قید و شرط، عندالمطالبه یا در سررسید معین مبلغ معینی وجه نقد از بابت موضوع خاصی که مربوط به منقاضی است به ذینفع (مضمون له) یا به حواله کرد او پرداخت کند؛ لذا اهمیت ضمانتنامه و تعهداتش برای بانک همانند تسهیلات پرداختی، بسیار زیاد است و دقت در صدور ضمانتنامه و اعتبارسنجی مشتری از پیش نیازهای مهم صدور ضمانتنامه است.

نقطه شروع و تکیه گاه اصلی ضمانتنامه بانکی، درخواست و دستور مشتری بانک است که او را متقاضی (ضمانت خواه) گویند و مبنای آن قراردادی است که قبلا بین ضمانت خواه و ذینفع ضمانتنامه منعقد شده است. به موجب ماده ۶۸۴ قانون مدنی عقد ضمان عبارت است از اینکه " شخص مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده بگیرد ".

بانک با صدور ضمانتنامه بانکی تعهد می کند در صورتی که متعهد (ضمانتخواه یا مضمون عنه) تعهدات پیش بینی شده موضوع ضمانتنامه را در موعد معین نپردازد و یا اینکه از انجام صحیح و به موقع تعهدات خود به هر علت خودداری کند، به مجرد اعلام ذینفع (مضمون له و یا سازمانی که ضمانتنامه در قبال او صادر شده) قبل از انقضای سررسید، وجه الضمان یا مبلغ قید شده در ضمانتنامه را در وجه ذینفع بپردازد. شایان ذکر است ضمانتنامه های بانکی غیرقابل انتقال بوده و فقط توسط ذینفع مندرج در متن ضمانتنامه قابل استفاده است.

انواع ضمانت نامه بانکی:

1- ضمانت نامه های مناقصه یا مزایده / TENDER (BID) BOND GUARANTEE
یکی از انواع ضمانتنامه های بانکی " ضمانت نامه های مناقصه یا مزایده " است. سازمان ها و موسسات دولتی برای خرید و فروش کالاهای خود، به برگزاری مناقصه و مزایده می پردازند. هر کدام از شرکت کنندگان در مناقصه یا مزایده به همراه پیشنهاد خود برای خرید یا فروش، ضمانتنامه ای به نهاد برگزارکننده مناقصه ارائه می کند تا درصورت برنده شدن در مناقصه یا مزایده و انصراف از آن، ذینفع ضمانت نامه بتواند از آن استفاده کند.

2- ضمانت نامه ریالی تعهد پرداخت / PAYMENT GUARANTEE
این ضمانت نامه ها به منظور انجام قبول پرداخت دیونی در سررسید معین از طرف بانک صادر می شوند.

3- ضمانت نامه گمرکی / CUSTOMS GUARANTEE
وقتی کالایی وارد می شود، در صورتی که وارد کننده نتواند حقوق گمرکی را نقدی پرداخت کند، ضمانتنامه هایی را با سررسید های معین نزد گمرک می سپارد؛ اگر نتواند در سررسیدهای مذکور مبالغ ضمانت نامه را پرداخت کند، مشمول جریمه " تاخیر تادیه " می شود.

4- ضمانت نامه های پیمان / TREATY GUARANTEE
موارد استفاده از ضمانت نامه ها وقتی است که دولت به عنوان کارفرما اجرای پروژه های عمرانی و تولیدی را به عهده پیمانکاران می گذارد. در سالهای اخیر، برای انعقاد قراردادهایی که پیچیده و طولانی اند، شرایطی به صورت پیش فرض گذاشته شده که قواعدی همه جانبه را مقرر کرده اند که " شرایط عمومی پیمان " نامیده می شوند.

5- ضمانت نامه حسن انجام تعهد / PERFORMANCE BOND GUARANTEE
این نوع ضمانت نامه صادر می شود تا حسن انجام تعهدات و انجام تعهدات در موعد مقرر را ضمانت کند. این ضمانت نامه غالبا برای حسن انجام تعهدات ناشی از امضا پیمان اخذ می شود.

6- ضمانت نامه پیش پرداخت / ADVANCE PAYMENT GUARANTEE
پس از امضای پیمان و قبول شرایط آن توسط پیمانکار، کارفرما جهت تجهیز کارگاه یا تکمیل لوازم مورد نیاز جهت عملیات، درصدی از مبلغ مقرر شده میان طرفین را به پیمانکار پرداخت می کند و در مقابل ضمانت نامه ای با همین عنوان از پیمانکار می گیرد. با گذشت زمان و انجام تعهدات از سوی پیمانکار، مبلغ این ضمانت نامه به تدریج کاهش می یابد.

7- ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان / RETENTION GUARANTEE
کارفرما برای تضمین حسن انجام کار، مبالغی را از پیمانکار دریافت می کند. این مبلغ ده درصد از صورت وضعیت های پیمانکار است؛ این مبالغ در حسابی نزد کارفرما نگهداری می شود.

8- ضمانت نامه ریالی حسن انجام کار / PERFORMANCE BOND GUARANTEE
پس از پایان عملیات و انجام پروژه، کارفرما از پیمانکار ضمانت نامه ای می گیرد که صحت انجام عملیات و سلامت اجرای پروژه را تضمین می کند؛ این ضمانت نامه، " ضمانت نامه حسن انجام کار " نامیده می شود.

شرایط صدور ضمانت نامه بانکی:

برای صدور ضمانتنامه های مختلف، بانکها وثایق متعددی بر اساس توان پرداخت متقاضی ضمانت نامه دریافت می کنند که معمولا یک یا ترکیبی از وثایق ذکر شده در ذیل می باشند از مشتری اخذ می شود:

الف) وجه نقد یا طلا یا اسناد خزانه یا اوراق قرضه دولتی و اوراق مشارکت منتشره بر اساس مجوز بانک مرکزی یا سپرده سرمایه گذاری مدت دار یا حساب های پس انداز قرض الحسنه نزد بانک یا گواهی های سپرده های سرمایه گذاری مدت دار یا اوراق قرض الحسنه یا حساب های ارزی یا حساب سرمایه گذاری مدت دار متقاضی نزد سایر بانکها.

ب) تضمین بانکها یا موسسات اعتباری غیربانکی معتبر خارجی.

ج) سفته با ضمانت قابل قبول بانک، اموال غیرمنقول، برگ وثیقه ی انبارهای عمومی مربوط به کالا، سهام شرکت هایی که در بورس پذیرفته شده باشند، کشتی و هواپیما.

- ضمانتنامه های بانکی گرچه بر پایه عقد ضمان و پذیرش پرداخت بدهی بدهکار استوارند، اما در واقع اسنادی هستند که پشتوانه مالی آنها را متقاضی ضمانت نامه تامین می کند.